مجله علوم پزشکی رازی

هدف: سازمان‌ها برای رسیدن به اهداف خاصی به وجود آمده‌اند و دستیابی به این اهداف و استفاده بهینه از منابع در گرو عملکرد کارکنان می‌باشد، ازاینرو عملکرد شغلی، بعنوان ارزش سازمانی رفتارهای شغلی کارکنان در زمان‌ها و موقعیت‌های شغلی تعریف می‌شود.از آنجا که کارکنان مهمترین سرمایه سازمان هستند، مواردی که عملکرد شغلی آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، از اهمیت خاصی برخوردار است(1). به‌دنبال شیوع کرونا در جهان و اثرات منفی روانی- اجتماعی، سیاست‌های سازمانی در نحوه حضور کارکنان و احتمال تاثیر مثبت فعالیت بدنی در بهبود سازگاری اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی افراد مورد توجه قرار گرفت. مشکلات و مقابله با شیوع کرونا ویروس و گسترش برنامه‌های اجتماعی جدید و هنجارهایی مانند قرنطینه، جلوگیری از برگزاری جلسات و فاصله فیزیکی اجتماعی در سراسر جهان موجی از افسردگی اجتماعی و ناسازگاری‌های شغلی ایجاد می‌کند(9). از طرف دیگر، افراد در زمان بحرانی و شرایط غیرقابل پیش‌بینی که باید آرامش در درون خود ایجاد کنند، احساسات ناخوشایندی را تجربه می‌کنند(24). از آنجایی که یکی از عوامل ارتقاء سازگاری شغلی و کیفیت زندگی کاری، سلامت روانی اجتماعی است، به نظر می‌رسد فعالیت بدنی مکانیزم مناسبی، برای حل مشکلات در زمینه کسب مهارت‌های سازگاری اجتماعی است(25). به نظر می‌رسد فعالیت بدنی می‌تواند راهکاری مناسب، کم هزینه و قابل دسترسی برای گذر سازمان‌ها از بحران پاندمی کرونا ویروس باشد. در همین راستا، این تحقیق با رویکردی توصیفی به بررسی نقش فعالیت بدنی بر کیفیت زندگی، تاب‌آوری و سازگاری شغلی کارکنان دانشگاه پیام‌نور می‌پردازد. از این رو، هدف از این مطالعه بررسی اثرات فعالیت بدنی بر سازگاری شغلی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی کاری کارکنان دانشگاه پیام‌نور استان فارس در شرایط شیوع کرونا بود.

روش شناسی: مطالعه حاضر با هدف کاربردی و روش توصیفی- همبستگی، به روش پیمایشی بود. نمونه آماری پژوهش شامل 132 نفر اعضای هیئت علمی و 231 نفر از کارمندان پیام نور استان فارس بودند که براساس جدول مورگان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. به هر فرد در کارتابل اداری یک کد داده شد و برای کدهای منتخب تصادفی، لینک پرسشنامه از طریق واتساپ ارسال شد.داده‌ها با پرسشنامه‌های تاب‌آوری کونور و دیویدسون (۲۰۰۳)، پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی کاری والتون (1973)، پرسشنامه سازگاری شغلی دیویس و لافکوایست (۱۹۹۱) و پرسشنامه بین‌المللی فعالیت بدنی(1998) جمع‌آوری شد. نمرات مقیاس تاب‌آوری کونور و دیویدسون با نمرات مقیاس سرسختی کوباسا همبستگی مثبت معنادار و با نمرات مقیاس استرس ادراک شده و مقیاس آسیب پذیری نسبت به استرس شیهان همبستگی منفی معناداری داشتند که این نتایج حاکی از اعتبار همزمان این مقیاس است(18). پرسشنامه کیفیت زندگی کاری توسط قلاوندی اعتباریابی شده است. پرسشنامه کیفیت زندگی شامل 34 سوال بسته- پاسخ می‌باشد(19). پرسشنامه سازگاری شغلی توسط شهرابی فراهانی تهیه شد که نمره گذاری پرسشنامه به صورت طیف لیکرت5 نقطه ای بود(21). پرسشنامه بین‌المللی فعالیت بدنی برای ارزیابی سطح فعالیت بدنی(22) به عنوان یک ابزار سنجش بین المللی فعالیت بدنی در سال ۱۹۹۸ توسط سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل بیماری‌ها برای گروه سنی ۱۵ تا ۶۹ سال استفاده شد. اعتبار این پرسش نامه در 12 کشور با میانگین حدود 3/0 بیان شده است(23). فرض طبیعی بودن داده‌ها با استفاده از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف بررسی شد.به منظور تحلیل داده‌ها از شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین) و آمار استنباطی آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد.این محاسبات از طریق نرم افزار اس.پی.اس.اس ورژن 16 صورت پذیرفت.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که ارتباط مثبت و معناداری بین فعالیت بدنی و سازگاری شغلی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی کاری وجود دارد. نتایج نشان داد که انجام فعالیت‌های بدنی بر وضعیت روانی، اجتماعی، عملکردی و فیزیولوژیکی کارکنان در شرایط کرونا تاثیر مثبت داشته و می‌تواند به عنوان راهکاری برای مقابله با عوارض شیوع کرونا و افزایش عملکرد و بهره‌وری سازمانی به‌کار رود.

نتیجه‌گیری: فعالیت بدنی در دوران قرنطینه می‌تواند موجب بهبود سازگاری شغلی شود. این نتایج با تحقیقات زمانیان و فروزنده همخوانی دارد که نشان دادند، افرادی که در فعالیت بدنی قبل از شیوع کووید 19 شرکت کردند، به طور قابل توجهی دارای سازگاری اجتماعی بالاتر نسبت به گروه غیرفعال هستند. همچنین نتایج گووینداپا و بویورک(2019) نشان داد افرادی که فعالیت بدنی بالاتری دارند، دارای سازگاری اجتماعی و عاطفی بیشتری نسبت به افراد غیر فعال هستند. فعالیت‌های ورزشی می‌تواند تنش‌های روحی، احساس خستگی و فرسودگی شغلی را کاهش دهد و با افزایش بهزیستی ذهنی و کاهش آسیب‌های روانشناختی موجب بهبود تاب‌آوری گردد. السون و همکاران(2014) نیز در نتایج خود بیان کردند که انجام فعالیت‌های بدنی علاوه بر جنبه‌های روانی و جسمانی خود می‌تواند تاب‌آوری افراد را در مقابل مشکلات بهبود بخشد(29). فعالیت بدنی در زمان شیوع کرونا ویروس با کیفیت زندگی کاری کارکنان پیام‌نور رابطه مستقیم و معنی‌داری دارد. عمار و همکاران(2020) نشان دادند که در بین جمعیت اروپا، شمال آفریقا، آسیای غربی و قاره آمریکا در طول بیماری همه‌گیر کووید 19 شیوه زندگی کم تحرک از 5 به 8 ساعت در روز به دلیل افزایش استفاده از رسانه‌های اجتماعی، به علت محدودیت‌های ناشی از کرونا افزایش می‌یابد، این امر می‌تواند کیفیت زندگی کاری افراد را کاهش دهد. فعالیت بدنی می‌تواند از طریق میانجی‌های روانشناختی یا مکانیزم‌های فیزیولوژیک موجب بهبود کیفیت زندگی افراد شود، به طوری که برخی مطالعات خودپنداره جسمانی را به عنوان متغیری بین فعالیت بدنی و کیفیت زندگی کاری شناسایی کرده‌‌اند(32-34). نتایج این مطالعه اطلاعات باارزشی را در اختیار ستاد ملی مدیریت کرونا ویروس و مدیران سازمان‌ها قرار می‌دهد تا کیفیت زندگی کارکنان خود را از طریق بهبود تاب‌آوری و سازگاری‌های شغلی به کمک تشویق کارکنان به فعالیت بدنی و ایجاد برنامه‌های ورزشی در منزل و محیط سازمانی ارتقا دهند و از بحران به وجود آمده به دلیل شیوع کرونا ویروس رهایی یابند.

واژه‌های کلیدی: تاب‌آوری، سازگاری شغلی، فعالیت بدنی، کرونا ویروس، کیفیت زندگی کاری.