گروه علوم پایه پزشکی، دانشکده علوم پزشکی خوی، خوی، ایران ، emadbehboudi69@gmail.com
چکیده: (659 مشاهده)
عفونتهای ویروسی خطر قابل توجهی هم برای متخصصان دندانپزشکی و هم برای بیماران ایجاد میکنند. بنابراین توجه به این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است. ارتباط نزدیک بین متخصصان دندانپزشکی و بیماران در طول درمانهای دندانپزشکی، احتمال انتقال ویروس را افزایش میدهد. دندانپزشکان ممکن است در معرض طیف وسیعی از ویروسهای موجود در بزاق و خون بیماران قرار بگیرند که در درمانهای دندانپزشکی آنها را درمان میکنند. یکی از اهداف کنترل عفونت در دندانپزشکی، جلوگیری از انتقال عوامل بیماریزا مانند ویروسها از بیماران به دندانپزشک یا سایر کارکنان دندانپزشکی است (1). مهمترین عفونتهای ویروسی در دندانپزشکی عبارتند از SARS-CoV-2، ویروس هپاتیت B، ویروس نقص ایمنی انسانی، ویروس هرپس سیمپلکس نوع I، ویروس اپشتین بار، سیتومگالوویروس و تعدادی از ویروسهایی که دستگاه تنفسی فوقانی را آلوده میکنند (2-5). عفونتها ممکن است در دندانپزشکی از طریق قطرات، آئروسلها یا تماس مستقیم با خون یا بزاق منتقل شوند. اکثر فرآیندهایی که در دندانپزشکی انجام میشود، آئروسلها را تولید میکنند. بیشترین نگرانی برای دندانپزشکی ویروسهای تنفسی است. دادههای مهمی وجود دارد مبنی بر اینکه SARS-CoV-2، آنفولانزا و برخی دیگر از عفونتهای تنفسی ویروسی میتوانند از طریق ذرات معلق در هوا و همچنین از طریق قطرات پخش شوند. غلظت پاتوژنها در آئروسلها با افزایش فاصله از دهان بیمار و بسته شدن ماسک محکم روی صورت کاهش مییابد (6، 7). این میتواند ورود 95 درصد از کل ذرات ویروس آنفولانزا را مسدود کند، در حالی که یک N95 محکم بسته میتواند بیش از 99 درصد از ذرات ویروس را مهار کند. در مقابل، یک ماسک شل نصب شده 56% و یک ماسک با نصب ضعیف تنها 66% از عوامل ویروسی عفونی را مهار میکند.
صدمات ناشی از سوزن و وسایل نوک تیز در دندانپزشکی رایج است و خطر مواجهه مستقیم با عوامل بیماریزا از طریق خون را به همراه دارد. ویروس هپاتیتB (HBV) بسیار عفونی است و شانس قرار گرفتن در معرض یک آسیب آلوده و یک فرد غیر ایمن تقریباً یک در سه است (بسته به وضعیت عفونی منبع آسیب) (8). در مقایسه، شانس انتقال HIV/AIDS با ابزار مشابه یک در 300 است و برای ویروس هپاتیت C (HCV)، یک در 30 میباشد. تیم دندانپزشکی بسته به سن، بار ویروسی بیماران و تأثیر درمانهای ویروسی و وضعیت ایمنی آسیبپذیریهای متفاوتی نسبت به عفونت دارند. هیچ تاییدی وجود ندارد که عفونتهای ویروسی منتقله از طریق خون مانند HBV یا HIV میتوانند از طریق آئروسلهای تنفسی یا سایر آئروسلهای دندانی منتقل شوند (8، 9).
در گذشته، چندین مطالعه نشان داد که تمام تیم دندانپزشکی در معرض خطر بالای قرار گرفتن در معرض چندین عفونت ویروسی رایج قابل پیشگیری با واکسن از طریق تماس با بیماران هستند. به همه دندانپزشکان و پرسنل بالینی توصیه میشود که برای این عفونتها ایمن سازی کنند و در هنگام درمان این بیماران، بسیار بهتر است که کارکنان بالینی از ماسکهای مناسب با قابلیت فیلتراسیون بالا استفاده کنند و روشهای استریلیزاسیون را برای کاهش این عفونتها دنبال کنند(10).
برای متخصصان دندانپزشکی مهم است که در مورد آخرین دستورالعملها و توصیههای ارائه شده توسط سازمانهای معتبر مانند مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (Centers for Disease Control -CDC) و سازمان بهداشت جهانی(World Health Organization -WHO) به روز باشند. این دستورالعملها بهترین روشها را برای کنترل عفونت در محیطهای دندانپزشکی نشان میدهد و به اطمینان از ایمنی بیماران و متخصصان دندانپزشکی کمک میکند.
اهمیت کاهش احتمال خطر عفونتهای ویروسی در دندانپزشکی میتواند به دلایل متعددی باشد. دندانپزشکان در معرض خطر بالای ابتلا به عفونتهای ویروسی قرار دارند و بیماران مراجعهکننده به مطبهای دندانپزشکی نیز در معرض ریسک انتقال عفونتهای ویروسی هستند. علاوه بر این، محیطهای دندانپزشکی به دلیل ماهیت فرایندهای درمانی، محل مناسبی برای انتقال عفونتهای ویروسی هستند و اجرای دقیق پروتکلهای کنترل عفونت میتواند از شیوع و انتقال این عفونتها در جامعه جلوگیری کند. در نهایت، عفونتهای ناشی از محیط دندانپزشکی میتواند هزینههای سنگینی برای افراد و سیستم بهداشتی درمانی ایجاد کند و مدیریت موثر کنترل عفونت میتواند از بروز این هزینههای اضافی جلوگیری کند. در نتیجه، عفونت های ویروسی در دندانپزشکی یک نگرانی جدی است که نیازمند توجه و رعایت پروتکل های کنترل عفونت است. بنابراین با اجرای راهکارهای علمی و عملی پیشنهادی زیر می توانیم خطر انتقال ویروس در محیط های دندانپزشکی را به حداقل برسانیم.
آموزش و آگاهیسازی دندانپزشکان: آموزش دندانپزشکان در زمینه انتقال و کنترل عفونتهای ویروسی، آموزش صحیح استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (Personal protective equipment -PPE)، آموزش اصول بهداشتی مناسب در محیط دندانپزشکی
استفاده از تجهیزات ایمنی: استفاده اجباری از ماسکهای N95 یا معادل آن توسط دندانپزشکان، استفاده از دستکش، گان و محافظ چشم/صورت در طول درمان، گندزدایی و ضدعفونی کردن ابزار و سطوح محیطی.
اصول بهداشتی و کنترل پروتکلها: شستوشوی مکرر دستها با آب و صابون یا مواد ضدعفونیکننده، رعایت فاصله فیزیکی مناسب بین بیماران و دندانپزشکان، تهویه مناسب و استفاده از فیلترهای HEPA در محیط کار.
استریلیزاسیون و ضدعفونی ابزارها: تمام ابزارهای دندانپزشکی باید پس از هر بار استفاده به درستی استریل و ضدعفونی شوند.
مدیریت پسماند: دفع صحیح پسماندهای بیولوژیکی و تیز و برنده برای جلوگیری از آلودگی محیط و انتقال عفونت.
نتیجهگیری: پوشش جامع موضوعات مرتبط با کنترل عفونتهای ویروسی در محیط دندانپزشکی از نقاط قوت این مقاله به شمار میرود. مقاله با شناسایی چالشهای موجود و ارائه راهکارهای عملی، به دندانپزشکان کمک میکند تا بتوانند خود و بیماران را در برابر این تهدیدات حفظ نمایند. روشهایی مانند آموزش کارکنان، استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب، رعایت اصول بهداشتی و همچنین استریلیزاسیون و ضدعفونی ابزارها از جمله این راهکارهای موثر است. در مجموع، این مقاله با ارائه راهکارهای کاربردی و علمی در راستای کنترل عفونتهای ویروسی در دندانپزشکی، میتواند به دندانپزشکان کمک قابل توجهی کند و در نهایت به ارتقای سلامت و ایمنی بیماران و دندانپزشکان منجر شود.