Research code: کد اخلاق IR.SUMS.REC.1401.29365230
Ethics code: کد اخلاق IR.SUMS.REC.1401.29365230
Clinical trials code: كــــد IRCT20220808055640N1 از مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران
، majidbarzgarr@gmail.com
چکیده: (273 مشاهده)
چکیده
زمینه و هدف: سندروم روده تحریکپذیر[1]، نوعی اختلال کارکردی مزمن دستگاه گوارش است، که بیماران مبتلا به آن علائم متفاوت گوارشی همچون درد شکمی، اسهال، یبوست و علائم متفاوت رودهای را در غیاب هرگونه نابهنجاریهای ساختاری یا زیستشناختی تجربه میکنند. علت بیماری نامشخص است ولی نقش احتمالی فعالیت غیرطبیعی اعصاب حسی-حرکتی روده، اختلالات کارایی اعصاب مرکزی، اختلالات روانی، استرس و عوامل داخلی مجرایی را گزارش کردهاند (1). این پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت بر تنظیم هیجان و احساس شرم افراد مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر پایین انجام شد.
روش کار: این پژوهش یک مطالعه نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه آزمایش و گواه و پیگیری 3 ماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی بیماران مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر بالای 20 سال شهر شیراز در سال 1400 بود که از میان آنان 45 نفر (15 نفر گروه آزمایشی اول، 15 نفر گروه آزمایشی دوم و 15 نفر گروه گواه) بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد و به‌صورت تصادفی در سه گروه آزمایشی اول و دوم و گروه گواه گمارده شدند. گروه آزمایش اول تحت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (هشت جلسه یک‌ساعته) و گروه آزمایش دوم تحت روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت (هشت جلسه یک‌ساعته) قرارگرفتند و گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. ابزارهای پژوهش شامل، مقیاس دشواری‌های تنظیم هیجانی گراتز و رومر (2004) و مقیاس احساس شرم درونی شده کوک (1993) بود. برای تجزیه‌وتحلیل دادههای پژوهش از روشهای آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف استاندارد استفاده شد. جهت محاسبه زوجی تفاوتهای بین گروهها از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. دادهها با استفاده از نرم‌افزار SPSS-22، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و سطح اطمینان برای آزمون فرضیهها در سطح 95/0 در نظر گرفته شد.
یافتهها: به‌منظور استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری و تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر ابتدا به بررسی پیش‌فرض‌های آن از جمله نرمال بودن دادهها، برابری واریانس‌ها، همگنی واریانس، کوواریانس و همگنی شیب رگرسیون پرداخته‌شد. مفروضه نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلکز موردسنجش قرار گرفت که نتایج نشان داد مقدار آماره به‌دست‌آمده برای هیچ‌کدام از متغیرهای پژوهش معنی‌دار نبود (05/0p>)، بنابراین می‌توان گفت فرض نرمال بودن دادهها برقرار است. همچنین مقدار F محاسبه شده در آزمون لوین در متغیر تنظیم هیجانی و مؤلفه‌های آن و همچنین احساس شرم در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری معنی‌دار نبود (05/0p>)؛ بنابراین می‌توان بیان نمود که فرض برابری واریانس‌ها نیز برقرار است.
نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس و تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر نشان‌داد که هردو مداخله موجب افزایش تنظیم هیجان و تمامی مؤلفه‌های آن و کاهش احساس شرم گردیده (01/0p<) و این اثر در طول دوره پیگیری نیز حفظ‌شده است. همچنین یافته‌های پژوهش حاکی‌از آن بود که بین درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت تفاوت معنی‌دار وجودداشته و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت در افزایش تنظیم هیجان و تمامی مؤلفه‌های آن و کاهش احساس شرم اثربخش‌تر بوده‌است.
نتیجهگیری: باتوجه به نتایج پژوهش توصیه می‌شود مشاوران و درمانگران از هر دو رویکرد به‌عنوان روش درمانی مؤثر در جهت کمک به بهبود تنظیم هیجان و کاهش احساس شرم افراد مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر استفاده نمایند. درمجموع با توجه به یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر می‌توان گفت علی‌رغم تفاوت در میزان اثرگذاری دو درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت بر تنظیم هیجان و احساس شرم بیماران مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر، هر دو مداخله درمانی به سهم خود کوشیده‌اند تا از شرم آزمودنی‌ها کاسته و نهایتاً موجب افزایش میزان تنظیم هیجانی گردند؛ لذا با توجه به یافته‌های پژوهش پیشنهاد می‌شود که در مطالعات آتی و با توجه به اهمیت متغیرهای تنظیم هیجان و احساس شرم در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر، پژوهش‌های بر روی تعداد بیشتری از افراد و دیگر شهرها با ویژگی‌های فرهنگی متفاوت نیز انجام شود تا قابلیت تعمیم‌پذیری پژوهش افزایش یابد. با توجه به اثربخشی هر دو مداخله در این پژوهش پیشنهاد می‌شود کارایی این درمان‌ها در موقعیت‌های بالینی مختلف و افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر موردبررسی قرار گیرد تا با اطمینان بیشتر این درمان‌ها در موقعیت‌های بالینی مختلف به کار گرفته‌شوند. درنهایت با توجه به اثربخشی هر دو رویکرد پیشنهاد می‌شود تا در مطالعات آتی از روشهای تلفیقی مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت جهت اثرگذاری بر متغیر مورداستفاده در این پژوهش بهره گرفته شود.
زمینه و هدف: سندروم روده تحریکپذیر[1]، نوعی اختلال کارکردی مزمن دستگاه گوارش است، که بیماران مبتلا به آن علائم متفاوت گوارشی همچون درد شکمی، اسهال، یبوست و علائم متفاوت رودهای را در غیاب هرگونه نابهنجاریهای ساختاری یا زیستشناختی تجربه میکنند. علت بیماری نامشخص است ولی نقش احتمالی فعالیت غیرطبیعی اعصاب حسی-حرکتی روده، اختلالات کارایی اعصاب مرکزی، اختلالات روانی، استرس و عوامل داخلی مجرایی را گزارش کردهاند (1). این پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت بر تنظیم هیجان و احساس شرم افراد مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر پایین انجام شد.
روش کار: این پژوهش یک مطالعه نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه آزمایش و گواه و پیگیری 3 ماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی بیماران مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر بالای 20 سال شهر شیراز در سال 1400 بود که از میان آنان 45 نفر (15 نفر گروه آزمایشی اول، 15 نفر گروه آزمایشی دوم و 15 نفر گروه گواه) بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد و به‌صورت تصادفی در سه گروه آزمایشی اول و دوم و گروه گواه گمارده شدند. گروه آزمایش اول تحت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (هشت جلسه یک‌ساعته) و گروه آزمایش دوم تحت روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت (هشت جلسه یک‌ساعته) قرارگرفتند و گروه گواه مداخله‌ای دریافت نکرد. ابزارهای پژوهش شامل، مقیاس دشواری‌های تنظیم هیجانی گراتز و رومر (2004) و مقیاس احساس شرم درونی شده کوک (1993) بود. برای تجزیه‌وتحلیل دادههای پژوهش از روشهای آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف استاندارد استفاده شد. جهت محاسبه زوجی تفاوتهای بین گروهها از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. دادهها با استفاده از نرم‌افزار SPSS-22، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت و سطح اطمینان برای آزمون فرضیهها در سطح 95/0 در نظر گرفته شد.
یافتهها: به‌منظور استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری و تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر ابتدا به بررسی پیش‌فرض‌های آن از جمله نرمال بودن دادهها، برابری واریانس‌ها، همگنی واریانس، کوواریانس و همگنی شیب رگرسیون پرداخته‌شد. مفروضه نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلکز موردسنجش قرار گرفت که نتایج نشان داد مقدار آماره به‌دست‌آمده برای هیچ‌کدام از متغیرهای پژوهش معنی‌دار نبود (05/0p>)، بنابراین می‌توان گفت فرض نرمال بودن دادهها برقرار است. همچنین مقدار F محاسبه شده در آزمون لوین در متغیر تنظیم هیجانی و مؤلفه‌های آن و همچنین احساس شرم در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری معنی‌دار نبود (05/0p>)؛ بنابراین می‌توان بیان نمود که فرض برابری واریانس‌ها نیز برقرار است.
نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس و تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر نشان‌داد که هردو مداخله موجب افزایش تنظیم هیجان و تمامی مؤلفه‌های آن و کاهش احساس شرم گردیده (01/0p<) و این اثر در طول دوره پیگیری نیز حفظ‌شده است. همچنین یافته‌های پژوهش حاکی‌از آن بود که بین درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت تفاوت معنی‌دار وجودداشته و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت در افزایش تنظیم هیجان و تمامی مؤلفه‌های آن و کاهش احساس شرم اثربخش‌تر بوده‌است.
نتیجهگیری: باتوجه به نتایج پژوهش توصیه می‌شود مشاوران و درمانگران از هر دو رویکرد به‌عنوان روش درمانی مؤثر در جهت کمک به بهبود تنظیم هیجان و کاهش احساس شرم افراد مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر استفاده نمایند. درمجموع با توجه به یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر می‌توان گفت علی‌رغم تفاوت در میزان اثرگذاری دو درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت بر تنظیم هیجان و احساس شرم بیماران مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر، هر دو مداخله درمانی به سهم خود کوشیده‌اند تا از شرم آزمودنی‌ها کاسته و نهایتاً موجب افزایش میزان تنظیم هیجانی گردند؛ لذا با توجه به یافته‌های پژوهش پیشنهاد می‌شود که در مطالعات آتی و با توجه به اهمیت متغیرهای تنظیم هیجان و احساس شرم در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر، پژوهش‌های بر روی تعداد بیشتری از افراد و دیگر شهرها با ویژگی‌های فرهنگی متفاوت نیز انجام شود تا قابلیت تعمیم‌پذیری پژوهش افزایش یابد. با توجه به اثربخشی هر دو مداخله در این پژوهش پیشنهاد می‌شود کارایی این درمان‌ها در موقعیت‌های بالینی مختلف و افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر موردبررسی قرار گیرد تا با اطمینان بیشتر این درمان‌ها در موقعیت‌های بالینی مختلف به کار گرفته‌شوند. درنهایت با توجه به اثربخشی هر دو رویکرد پیشنهاد می‌شود تا در مطالعات آتی از روشهای تلفیقی مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت جهت اثرگذاری بر متغیر مورداستفاده در این پژوهش بهره گرفته شود.
[1]. Irritable Bowel Syndrome (IBS)
واژه‌های کلیدی: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، روان‌درمانی پویشی فشرده و کوتاه‌مدت، تنظیم هیجان، احساس شرم، سندروم روده تحریکپذیر
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
روان‌پزشکی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
