مجله علوم پزشکی رازی

مردمک باید به کمک قطره فنیل‌افرین حداقل 6 میلیمتر گشاد گردد تا معاینه و درمان چشم بطور دقیق انجام شود اما جذب سیستمیک آن باعث عوارض جانبی و جدی می‌گردد. در این مطالعه اثر قطره فنیل‌افرین 5/2 و 5% به تنهایی یا همراه با سیکلوپنتولات 1% بر اتساع مردمک، فشار خون و نبض در مراجعه کنندگان به درمانگاه چشـم مـورد بررسـی و مقایسه قـرار گـرفت. این مطالعه به روش Crossover- Clinical- Trial ، از مهرماه سال 1379 به مدت 6 ماه روی 97 نفر از بیماران مراجعه کننده به درمانگاه چشم انجام شد. بیماران در صورت داشتن بیماری زمینه‌ای قلبی عروقی و چشمی، مصرف داروهایی با تداخل اثر با قطره‌های مورد بررسی، داشتن سابقه جراحی چشم با تأثیر روی عنبیه و مردمک از مطالعه خارج شدند. در چشم هر بیمار در 6 مرحله و در هر مرحله به فاصله حداقل 1 هفته ابتدا قطره فنیل‌افرین 5/2% ، در مرحله بعد فنیل‌افرین 5% ، سپس سیکلوپنتولات 1% ، بعد اشک مصنوعی(کنترل)، در مرحله پنجم قطره سیکلوپنتولات با قطره فنیل‌افرین 5/2% و در مرحله ششم با فنیل‌افرین 5% هر کدام به فاصله 5 دقیقه ریخته شد. در هر مرحله پارامترهای فشار خون، نبض و اندازه مردمک، قبل از مصرف قطره اندازه‌گیری شد سپس به فاصله 20 و 30 و 45 دقیقه بعد از آخرین قطره، اندازه‌گیریها تکرار شدند. اطلاعات جمع‌آوری شده به تفکیک مورد آنالیز آماری Paird t test قرار گرفتنـــد. افراد مورد بررســـی سن 11 تا 70 سال با متوســـط سنی 93/1 ± 43/42 سال داشتند و 45% زن و 55% مرد بودند. پس از ریختن قطره فنیل‌افرین 5/2% و 5% در چشم، بیشترین تغییر در فشار خون سیتولیک و به میزان 3/16 و 22/9 میلیمتر جیوه و در فشار دیاستولیک، 41/5 و 75/3 میلیمتر جیوه مشاهده گردید. برادیکاردی در فنیل‌افرین 5% بیشتر از 5/2% و به میزان 9-5 بار در دقیقه دیده شد اما از نظر آماری معنی‌دار نبود(05/0 P> ). افزایش قطر مردمک با مصرف فنیل‌افرین 5/2% ، 75/0 ± 35/1 میلیمتر، فنیل‌افرین5% ، 95/0 ± 95/1 میلیمتر، سیکلوپنتولات 1%، 95/0 ± 9/3 میلیمتـــر، سیکلوپنتولات با فنیل‌افریــن 5/2% ، 61/0 ± 25/4 میلیمتـــر و سیکلوپنتولات و فنیل‌افرین 5%، 58/0 ± 55/4 میلیمتر بود که از نظر آماری تفاوت معنی‌داری وجود داشت(05/0 P< ). با توجه به حداقل اندازه مردمک 6 میلیمتری، تفاوتی بین فنیل‌افرین 5/2% و 5% وجود نداشت(05/0 Mc Newar Test, P > ). بنابراین می‌توان گفت با توجه به اینکه تأثیر قطره فنیل‌افرین 5/2% و 5% روی نبض و فشار خون از نظر آماری معنی‌دار نبود(در قطره‌های با غلظت بیشتر این تفاوت واضح‌تر است) و تأثیر آنها بر اتساع مردمک از نظر بالینی فرقی نداشت(هر دو، مردمک را حداقل 6 میلیمتر گشاد کرده بودند)، توصیه می‌شود از فنیل‌افرین 5/2% به جای 5% در چشم پزشکی استفاده شود.