زمینه و هدف: درد ناشی از بدخیمیها یکی از مشکلات عمده در بیماران مبتلا به بدخیمی به شمار میرود. روشهای مختلفی تاکنون برای درمان درد مزمن ناشی از سرطان معرفی شده که مهمترین آنها استفاده از اپیوییدهاست. فنتانیل یک اپیویید صناعی به شکل پچهای پوستی (ترانس درمال- بین جلدی) برای کاهش درد مزمن بیماران مبتلا به سرطان معرفی شده است. در این مطالعه سعی شده است اثربخشی فنتانیل بین جلدی در مقایسه با پلاسبو مورد مقایسه قرار گیرد.
روش بررسی: مطالعه حاضر به صورت یک کارآزمایی بالینی تصادفی شده دو سوکور طراحی و اجرا شد. بیماران مبتلا به بدخیمی بافت نرم مراجعهکننده به انستیو کانسر بیمارستان امام خمینی(ره) طی سالهای 1385 و 1386 که از درد مزمن رنج میبردند، وارد مطالعه شدند و به طور تصادفی به دو گروه فنتانیل بین جلدی و دارونما تقسیم شدند. در گروه دارونما بیماران پچهای مشابه با گروه درمان از نظر ظاهری دریافت کردند. شدت درد بیماران طی 24، 48 و 72 ساعت پس از شروع درمان بر اساس ((VAS Visual Analogue Scale از بیماران پرسش و در پرونده آنها ثبت شد. به منظور بررسی اثر درمان از آنالیز اندازه گیریهای مکرر واریانس استفاده شد. دادههای به دست آمده با استفاده از نرمافزار آماری SPSS V.13 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. دادههای کمی به صورت میانگین و انحراف معیار و دادههای کیفی به صورت فراوانی نمایش داده شده است. برای مقایسه دادههای کیفی و کمی بین دو گروه در صورت تبعیت از توزیع نرمال به ترتیب از آزمون کای دو و در متغیرهای کمی از آزمون t-test استفاده شد. در صورت عدم تبعیت، از آزمونهای معادل ناپارامتریک استفاده شد.سطح معنیداری در این مطالعه در حد 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها: در مجموع 166 نفر در دو گروه فنتانیل بین جلدی (86 نفر) و دارونما (80 نفر) مورد بررسی قرار گرفتند. توزیع سنی و جنسی بیماران مشابه بود. بر اساس آنالیز repeated measurement، فنتانیل بین جلدی به طور معنیداری شدت درد بیماران را طی زمانهای پیگیری کاهش داده است (07/0p=). میزان بروز عوارض جانبی در گروه فنتانیل 62 نفر (72%) و در گروه دارونما 31 نفر (39%) به دست آمد که به لحاظ آماری بروز عوارض جانبی در گروه فنتانیل به طور معنیداری بیش از گروه دارونما بود (001/0=p).
نتیجهگیری: یافتههای این مطالعه نشان میدهد که استفاده از پچ فنتانیل بین جلدی در کاهش درد مزمن بیماران مبتلا به تومور بافت نرم یک روش مؤثر و بیخطر میباشد و میتواند موجب بهبود کیفیت زندگی در این دسته از بیماران گردد.