زمینه و هدف: دیابت قندی با اختلال در روندهای مرتبط با یادگیری، حافظه و شناخت در جامعه انسانی و حیوانات آزمایشگاهی مشخص می‌گردد. شواهدی مبنی بر اثر ضد دیابتی گیاه قره‌قاط سیاه و اثربخشی مصرف میوه آن بر یادگیری و حافظه در موشهای سالم وجود دارد؛ لذا این مطالعه با هدف بررسی اثر تجویز خوراکی و درازمدت این گیاه بر یادگیری و حافظه در موشهای صحرایی دیابتی انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه که از نوع تجربی است، موشهای صحرایی ماده(36=n) به طور تصادفی به 4 گروه کنترل، کنترل تحت تیمار با گیاه قره‌قاط، دیابتی و دیابتی تحت درمان با گیاه قره‌قاط، تقسیم‌بندی شدند. دو گروه تحت تیمار نیز از غذای موش حاوی 25/6% گیاه به مدت 4 هفته، بدون محدودیت، استفاده نمودند. برای دیابتی نمودن موشها، از استرپتوزوتوسین(streptozotocin) به فرم تک دوز و داخل صفاقی، به میزان 60 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن حیوان استفاده گردید. بعلاوه، برای بررسی حافظه و یادگیری حیوانات، میزان عملکرد از نظر تأخیر اولیه و تأخیر در حین عبور در آزمون اجتنابی غیرفعال و در صد رفتار تناوب با استفاده از ماز Y در پایان کار تعیین گردید. از آزمون‌های One-way ANOVA و Repeated measure ANOVA، برای آنالیز نتایج وزن و گلوکز و از آزمون Kruskal-Wallis، برای آنالیز داده‌های تست رفتاری استفاده گردید. یافته‌ها: در موشهای دیابتی و دیابتی تحت تیمار با قره‌قاط، در مورد تأخیر اولیه، افزایش معنی‌دار در مقایسه با گروه کنترل بدست آمد(05/0p<). همچنین، کاهش تأخیر در حین عبور در موشهای دیابتی(05/0p<) و افزایش آن(05/0p<) در موشهای دیابتی تحت تیمار، در پایان کار بخوبی مشاهده گردید. تیمار موشهای گروه کنترل با گیاه، تغییر معنی‌دار تأخیر در حین عبور را در مقایسه با گروه کنترل بدنبال داشت(05/0p<). درصد تناوب نیز در حیوانات دیابتی، به طور معنی‌دار کمتر از گروه کنترل بود(05/0p<) و درصد تناوب در گروه دیابتی تحت تیمار با قره‌قاط، تفاوت معنی‌دار با گروه دیابتی نشان نداد و تجویز گیاه به گروه کنترل نیز تغییر معنی‌دار در مقایسه با گروه کنترل ایجاد نکرد. نتیجه‌گیری: گیاه قره‌قاط موجب تقویت توانایی نگهداری اطلاعات در حافظه و به یادآوری آنها در حیوانات دیابتی می‌گردد.